Menü
Çocuk Merkezli Oyun Terapisi, temellerini birey merkezli kuramdan almaktadır. Bu yaklaşımın amacı çocuğun birey olarak merkeze alarak ona odaklanmaktır.
Oyun odasında merkezde çocuğun olduğu ve ona göre şekillenen bir terapidir. yönlendirmesiz oyun terapilerindendir. Terapist tarafından seans öncesinde planlanmış ve yapılandırılmış seanslardan ziyade çocuğun ihtiyacı ve oyun odasındaki süreci temel alınmaktadır.
Ortaya çıkan problemle birlikte aslında seans odasında birey olarak çocuk şu anda ele alınır ve duygularıyla odanın içinde var olduğu önce ona hissettirilerek sonrasında kendi farkındalığını sağlaması hedeflenir. Duygularını fark etmesi, davranışlarını yönlendirmesi için oyun odasında kabul etmesi ve yönlendirmesi temellerinden ilerlenmektedir.
Çocuk merkezli oyun terapisinin amaçları arasında çocuğun daha olumlu bir benlik kavramı geliştirmesi, kendine karşı daha büyük bir sorumluluk üstlenmesi, kendini yönlendirici olması, daha fazla kendini kabullenici olması, daha özerk olması, kendiyle ilgili konularda kendi kendine kararlar verebilmesi, kontrol duygusunu hissetmesi, başa çıkma sürecinde duyarlı hale gelmiş olması, içsel bir değerlendirme kaynağı geliştirmesi ve kendine daha fazla güvenmesi bulunmaktadır.
Çocuk merkezli oyun terapisi 2-12 yaş grubu ile çalışılabilmektedir.
Çocuk merkezli oyun terapisi, otizm ve zeka sorunları dışında duygusal ve davranışsal problemler ile çalışılabilir ve uygulanabilmektedir.
Diğer terapi ekollerinden ayıran temel özelliği çocuğun merkezde olduğu oyun terapilerinden olmasıdır. Var olan problemin merkezde olmasından ziyade çocuğun odada merkezde olduğu ve oyun odasında kendine, terapiste ve eşyalara zarar vermediği durumda ve sınırlar dahilinde kendini keşfedebildiği alan tanınmış olması en temel ayırıcı özelliktir. Bununla birlikte yönlendirmesiz oyun terapilerinden olması da bulunmaktadır. Seans içerisinde terapistin dakika dakika veya sıralı olarak neler yapılacağını planlamış ve uygulanması gereken adımlar şeklinde ilerlememesi, çocuğun getirdiği konu üzerine çalışılması da ayırıcı özellikleri arasındadır.
Çocuk merkezli oyun terapisi 16-20 seans sürdüğü bilinmektedir. Seans süresinin ne kadar olacağını, çocuğun biricikliği de etkileyebilmektedir. Her çocukta aynı şekilde ilerlemesi mümkün değildir. Çocuğun gelişimine ve sürecine göre değişiklik gösterebilmektedir. Çocuk ile yapılan seanslara ek olarak ebeveynler ile görüşmeler de yapılması, ebeveynlere verilecek psikoeğitimler veya görüşmeler de sürece etki edebilmektedir.
Çocuk merkezli oyun terapisinde ele alınan temel kavramlar, birey merkezli, koşulsuz kabul, sıcak bir ilişki, güven ilişkisi, duyguları yansıtma, sorumluluk alabilme kapasitesi, problem çözme becerisi, terapötik sınırlar ve terapi sürecinin doğal ilerleyişinin kabulüdür.
Çocuk merkezli oyun terapisi, isminin de belirttiği şekilde çocuğu terapi sürecinin merkezine alarak birey merkezli terapi ekolüdür.
Oyun odasında çocuğun kendini fark etmesi, keşfetmesi için koşulsuz kabul terapist tarafından sağlanmaktadır. Çocuk zarar verme davranışı göstermediği sürece koşulsuz bir şekilde kabul ile çocuğa alan tanımaktadır.
Terapi içerisinde ana bileşenler oyun odası, çocuk ve terapisttir. Çocuğun bu alanda kendini rahat ve iyi hissedebilmesi için terapist ile sıcak ve güvenli bir ilişki kurmasıyla birlikte terapötik ilişki oluşacak ve gelişim gösterebilecektir.
Çocuğun duygularını fark etmesi ve davranışlarıyla olan ilişkisini kavrayabilmesi adına öncelikle onun duygularını ona yansıtmak, neler olduğunu, anlaşıldığını ve kabul edildiğini gördüğü durumda kendi duyguları fark etmesini sağlayarak imkân yaratacaktır.
Çocuğun sorumluluk alabilmesi ve problemleri kendisinin çömesi için bazen desteklenmeye veya kendi yapabileceğini fark edilmeye ihtiyacı olabilmektedir. Bu durumlarda desteklenmesiyle birlikte gelişim gösterebilecektir.
Çocuğun merkezde olması sınırların olmadığı veya tüm kuralların çocuk tarafından konulduğu anlamına gelmemektedir. Oyun odasında belirli kurallar dahilinde seans gerçekleştirilmektedir. Bu da hem çocuğu sınırsız ve uçsuz bucaksız bir alanda hissetmemesi hem de kurallara uyum sağlama açısından önemlidir.
Her çocuk biriciktir ve her çocuğun terapisi, oyun odasındaki akışı çocuğa özeldir. Her çocukta belirli bir kalıpta ilerlenmesi söz konusu değildir. Seans sürecinin doğal akışında çocuk ile terapi uygulanmaktadır.
Çocuk merkezli oyun terapisinde iyileşme süreci çocuğun oyun odasının içerisinde terapist ile terapötik ilişki kurmasıyla başlar ve merkezde olduğu süreçte duygularını, davranışlarını, sınırları ve kendi çözüm bulma kapasitesi, kendi yönlendirme kapasitesini keşfetmesiyle hız kazanır. Oyun odasında oyuncaklar ile deneyimlediklerini oyun odası dışında davranışlarında da göstermeye başlamasıyla birlikte iyileşme süreci gerçekleşmiş olur.
Oyun Terapisinin Temelleri, Charles E. Shaefer, Çeviren, Uzman Psikolog Banu Tortamış Özkaya, Nobel Akademik Yayıncılık, 2. Basımdan Çeviri, 2017.
Filial terapi, anne babalara oyun yoluyla çocukla ilişki kurmayı ve güçlendirmeyi öğreten psikoeğitimsel bir yaklaşımdır. Aynı zamanda 3-10 yaş arasındaki çocuklara ve ebeveynlere yardımcı olan gelişimsel bir oyun terapisi tekniğidir. Hem normal gelişim gösteren hem de duygusal, davranışsal ve gelişimsel güçlükleri olan çocuklar ile kullanılır. Son yıllarda oldukça yaygınlaşan bu terapi modelinin çocukların sorunlarını azaltmada ve aile içi ilişkiyi güçlendirmede olumlu etkisi uzun dönemli araştırmalarla ortaya konmuştur.
Filial terapi aile üyelerinin birbirleriyle olan ilişkilerini güçlendirmeyi ve başa çıkma becerilerini zenginleştirmelerini sağlar. Ebeveyn ve çocuk ilişkisinde güven artırmayı hedeflediğinden hem önleyici hem de sorun varsa, o sorunun çözümüne yardımcı olan bir terapi tekniği olarak tanımlanabilir. Terapi sürecinde anne babalar çocuklarıyla nasıl bir özel oyun sağlayacaklarını öğrenirler. Terapist, ebeveyn ve çocukla bir araya gelerek yapılan filial terapi seansları anne babaların çocuklarını daha iyi anlamalarını sağlar ve onlarla kurdukları duygusal bağı güçlendirir.
Duygusal, davranışsal ve gelişimsel olarak güçlük yaşayan çocukların ebeveynleri ve ailenin de sürece dahil olması gerektiği, ebeveynlerin psikoeğitimler ile farkındalığının ve terapi sürecini daha verimli hale getirebileceği, aile içi ilişki ve iletişimin güçlenmesi gerektiği, aile içindeki etkileşimin artması gerektiği durumlarda filial terapi uygulanmaktadır.
Birçok oyun terapisi ekolü terapist ve çocuğun bir arada yürüttüğü, ebeveynlerin de geri bildirimlerle ve psiko-eğitimlerle desteklendiği bir süreci içermektedir. Ancak filial terapide ebeveynler sürece aktif bir şekilde dahil olmaktadır. Filial terapi sürecinde terapistin rolü ebeveynlere rehber olmaktır.
Filial Terapi, çogu aile için sıklıkla 10-20 seans sürmektedir.
Filial Terapi psikoeğitimsel bir müdahaledir. Ortaya çıkan problemlerle başa çıkma konusunda bilgi ve becerilerin sağlandığı, uygulanmasına alan tanındığı ve sonrasında değerlendirilerek etkisinin incelendiği bir süreçtir.
Filial terapi süreç yönelimli bir yaklaşımdır. Empatiye dayalı, kabul edici ve danışan odaklı bir ortamda ebeveynlerin problemlerinin çözüleceğine dair güvenmesi ve süreci birlikte götürmeye istekli olunmasıyla etkili olacaktır.
Filial Terapide iyileşme ebeveyn ve çocuk arasındaki ilişkinin oyun kullanılarak güçlenmesiyle başlamaktadır.
Çocuk ve ebeveynler arası ilişkide problemler ortadan kalkmaya başlamasıyla birlikte oluşabilecek sorunların da önlenmesine dair gelişmeler gösterilmesi iyileşme sürecine dair bilgiler vermektedir.
Oyun Terapisinin Temelleri, Charles E. Shaefer, Çeviren, Uzman Psikolog Banu Tortamış Özkaya, Nobel Akademik Yayıncılık, 2. Basımdan Çeviri, 2017.
Deneyimsel Oyun Terapisi (DOT), terapist tarafından yönlendirmenin yapılmadığı oyun terapisidir. DOT, 2-9 yaş çocukların dünyayı deneyimsel olarak algıladığı varsayımı üzerine kuruludur. Çocuklar, rahatsız edici duygularını düşünemezler ve duygularını farklı ortamlarda, farklı davranışlar ile deneyimlerler.
Çocukların korkularını, problemlerini bilişsel olarak anlamak yerine deneyimsel olarak anlamalarını sağlar.
DOT, çocuğun iyileşmek için çaba harcadığına inanır. Aynı şekilde çocuk, acısını nasıl ele alacağını ve nasıl oyuna dökeceğini herkesten daha iyi bilir. Bu nedenle DOT’da terapist oyun terapi odasında çocuğu yönlendirmez. Çocuk içinden geldiği oyuna ve oyuncağa yönelebilir ve dilediği oyun senaryosunu kurgulayabilir.
Bireye özgü farklılık göstermektedir.
Çocuk, 2 yaşından sonra sembolik oyunlar ve fantezi oyunları oynamaya başlar. Bu dönemle birlikte çocuklar, semboller ve oyuncaklar yoluyla yaşadıkları sorunlarını canlandırabilirler. Oyun terapisinde güven ilişkisi sağlanmasıyla birlikte çocuk kendisini zor durumda bırakan yaşantılarıyla ilgilenmeye başlar ve ifade edemediği duyguları açığa çıkar. Oyundaki hareketliliğin de yardımıyla vücudu gevşemeye başlar. Başa çıkamayacağı gibi görünen sorunlar yavaş yavaş küçülmeye başlar. Çocuk güçlendikçe yaşamakta olduğu sorun etkisini kaybeder ve böylelikle iyileşme gerçekleşir.
Oyun Terapisi, Virginia M. Axline, Panama Yayıncılık, 2019.
Oyun Terapisinin Temelleri, Charles E. Shaefer, Çeviren, Uzman Psikolog Banu Tortamış Özkaya, Nobel Akademik Yayıncılık, 2. Basımdan Çeviri, 2017.
Bilişsel davranışçı oyun terapisi, duygusal rahatsızlıklara bilişsel kuramlar ve bilişsel terapi ilkelerine dayanarak biliş, davranış ve fizyoloji arasındaki karşılıklı etkileşimini içermektedir.
Çoğu durumda çocuklar günlük yaşam deneyimlerini düşünceler ile birleştirmektedirler ve BDOT da bilişsel düzlemde duygu-düşünce ve davranışa odaklanan bir ekoldür.
Bilişsel davranışçı oyun terapisi, duygu, düşünce ve davranış arasında olumsuz duygu, olumsuz düşünce ve uyumsuz davranış stillerinin belirlenmesi ve terapi sürecinde bu doğrultuda çalışılarak değiştirmek amaçlamaktadır.
Bilişsel davranışçı oyun terapisi, duygusal olarak yaşanan çoğu konuda uygulanmakla birlikte kaygı, korku, depresyon, saldırganlık, travma sonrası stres bozukluğu, sosyal ilişkiler ve beceriler, boşanma gibi konularda uygulanmaktadır.
Bilişsel davranışçı oyun terapisine baktığımızda olumlu terapötik ilişki, ilişki içerisinde oyunun kullanılması ve terapinin güvenli yer mesajını vermesi diğer terapi ekolleriyle ortaktır fakat BDOT’un yönerge ve amaçlara odaklanması, oyun malzemeleri ve etkinlikler eğitici bir araç olarak kullanılmakta ve çocuğun davranışları ve düşünceleri arasındaki bağı temel alması ayırıcı özelliklerindendir.
Bilişsel davranışçı oyun terapisi genellikle 14-16 seans sürmektedir fakat çocuğun biricikliği göz önüne alındığında farklılıklar gösterebilmektedir.
Bilişsel davranışçı oyun terapisinde temel kavramlar davranışçı terapi, bilişsel terapi, davranışsal ve bilişsel müdahaleler temek kavramlardır.
Bilişsel terapilerde, bilişsel çarpıtmalar olarak eline alınan bireyin bir durum veya davranış hakkındaki düşünceleri ele alınan kavram Bilişsel Davranışçı Oyun Terapisinde “uyumsuz” düşünce olarak nitelendirilmektedir. Buradaki önemli fark çocukların düşüncelerini günlük yaşamsal deneyimleriyle birleştirip uyumlu-uyumsal düşüncelere dönüştürebilirler. Bu sebepledir ki, bilişsel çarpıtma demek yerine uyumsuz düşünce olarak adlandırılmaktadır.
Bilişsel davranışçı oyun terapisinde terapi sürecinde bir amaç belirlenmekte ve o doğrultuda seanslar gerçekleşmektedir. Amacın gerçekleşmesi, uyumsuz düşüncelerin uyumlu hale gelmesiyle iyileşme sürecine dair bilgiler vermektedir.
Oyun Terapisinin Temelleri, Charles E. Shaefer, Çeviren, Uzman Psikolog Banu Tortamış Özkaya, Nobel Akademik Yayıncılık, 2. Basımdan Çeviri, 2017.
Çocuk ve ebeveyni arasındaki bağlanmayı temel alarak, bağlanma kuramına dayandırılmış ve yapılandırılmış oyun terapisidir. Bağlanmanın, gelişmekte olan beyin ve kişinin tüm yaşamı boyunca duygu ve davranışlar üzerinde etkili olduğuna dair araştırmaların sonucunda kanıtsal olarak açıklanmış bir temeli bulunmaktadır.
Çocuk ve özellikle birincil bakım vereni ile arasındaki ilişkiyi, ilk ilişki kurdukları zaman ortaya çıkanları tekrarlamaya çalışmaktadır. Ebeveyn ve çocuk arasındaki bağlanma ilişkisine vurgu yapılır.
Terapi yalnızca terapist ve çocuk arasında geçmemektedir. Ebeveynin de aktif olarak sürece dahil olduğu bir terapi yöntemidir.
Bağlanmayı, benlik saygısını ve güveni arttırmayı amaçlamaktadır.
Tüm yaş gruplarına uygulanabilmektedir. Çeşitli duygusal ve sosyal güçlüklerle ilgili durumlarda uygulanabilmektedir.
Theraplay, sözel bir terapi değildir. Çocuğa ve ebeveyne herhangi bir yorumda bulunulmaz, çocuğun duygularını yansıtarak çocuğun yetişkin ile uyum sağladığı hissettirilir. Ek olarak çocuğun duygu ve davranışlarında ebeveynlere rehberlik edilir.
Theraplay’i diğer oyun terapilerinden ayıran en temel özelliği oyuncak kullanmıyor olunmasıdır. Başta ebeveyn gözlem yapan bir noktada olur ve çocuk ile terapist arasındaki ilişkiyi, oyunları, fiziksel etkileşimler üzerinde durulur. Sonrasında terapist tarafından ebeveynin de yavaş yavaş oyuna dahil olduğu ve etkinliklerin öncülüğünü üstlenmesi konusunda yönlendirilir.
Genellikle en az 12 seans planlaması yapılmaktadır. İlk 3- 4 seansta ebeveynler çocuk ve terapisti gözlemleyebildikleri bir yerden seans boyunca izlerler ve sonrasında seans odasında seansa aşamalı olarak dahil olarak öncülük yaparlar.
Theraplay genellikle yarım saat seans, yarım saat ebeveynin bilgilendirildiği şekilde planlanmaktadır.
Theraplay ‘de bulunan 4 temel boyut bulunmaktadır. Her boyut içerisinde farklı oyunlar bulunmaktadır ve bu oyunlar ile seans düzenlenmekte ve gerçekleşmektedir. Bunlar; yapılandırma, bağlılık, besleme ve mücadeledir.
Çocuğun biricikliği göz önünde bulundurularak oyun seansında boyutlardan oyunlar eklenmektedir.
Yapılandırma; ebeveynin açık, anlaşılır yönerge ve kurallarla sınırları belirlediği bir yapılandırma ile çocuğun etrafını güvenli ve tahmin edilebilir algılaması sağlanmaktadır. Yetişkin kontrolden sorumludur ve temel kararları vermektedir. Çocuk için güven ve düzen duygularının sağlanmasında katkıda bulunulur.
Bağlılık; ebeveyn ve çocuğun birbirine uyumlu olduğu, karşı tarafa karşı empati duygusunun hissedildiği, ebeveyn ile bağlılık aracılığıyla başka kişilere yakın ilişki kurmayı hedefleyen oyun boyutudur.
Besleme; theraplay’in en önemli boyutudur ve tüm çocuklar için ihtiyaçtır. Her çocuk, önemsenmeye, rahatlamaya, şefkatli hissetmeye ve temel gereksinimlerinin/ihtiyaçlarının karşılanmasına ihtiyacı vardır. Bu boyut ile ebeveyn ve çocuk arasında ilginin gösterildiği, daha temas ve hem duygusal olarak hem de fiziksel olarak doyum hissedilen boyuttur.
Mücadele; çocuğun yaşına uygun riskleri aralara özgüveninin artmasını amaçlayan boyuttur. Bu boyutta yeni deneyimlere açık olma, sınırlar dahilinde etrafı keşfetme, iş birliğini arttırma ve daha az korkarak hareket etme amaçları bulunmaktadır.
Her seans çocuğun ihtiyacına göre planlanmaktadır. Seans sürecinin başında aile öyküsü alınır ve aile değerlendirmesi olan Marschak Etkileşim Metodu (MEM) uygulanmaktadır. Mem, ailenin izniyle video kaydına alınır ve ardından ebeveynler ile seansta izlenerek çocuk ve ebeveyn etkileşimine dair görüşme gerçekleştirilir.
Seans sürecinde temel alınan ebeveyn ve çocuk arasındaki ilişkinin ve bağlanmanın güçlenmesidir. Sonlanması planlanan davranışların sonlandığı veya güçlendirilmesi planlanan davranış, duygu veya düşüncelerde ilerleme kaydedilmesi durumunda iyileşme sürecine dair bilgiler alınabilmektedir.
Oyun Terapisinin Temelleri, Charles E. Shaefer, Çeviren, Uzman Psikolog Banu Tortamış Özkaya, Nobel Akademik Yayıncılık, 2. Basımdan Çeviri, 2017.
Çözüm odaklı oyun terapisinde, ebeveyn ve çocuk arasındaki etkileşimin izlenmesi temel alınmaktadır. İhmal, istismar, fiziksel veya duygusal yoksunluk gibi durumlar ve yaşam koşulları ebeveyn ve çocuk arasındaki etkileşimin etkilenebileceğini ve bu durumlar için dil ve oyunun kullanımından oluşmaktadır.
Çözüm odaklı oyun terapisinde, ilk ve en önemli basamak terapi sürecinin amacını belirlemektir. Amaç somut, olumlu, açık ve davranışsal olmalıdır. ÇOOT’un amacı, terapide amaç olarak belirlenen davranışı olumlu şekilde deneyimlemeye destek olmaktır.
Çözüm odaklı oyun terapisinde, çocukların ne istedikleirni ve neye ihtiyacı olduklarını bildiklerine inanılmaktadır. Terapist terapötik deneyimi nasıl şekillendireceğini tasarlar ve çocuğun kendileir için kendi çözümlerini bulmaları amaçlanmaktadır. Dil ile birlikte çocukların kendi çözümlerini bulmaları yolunda sanat, kum terapisi ve kuklalar da araç rolü üstlenmektedir. Ana noktalar çocuğun yetenek ve becerilerinin keşfinde ve çocuğun bunları geliştirmesinde destek olmaktır.
Çözüm odaklı oyun terapisi genellikle okulda veya sosyal çevrede sorun yaşayan, yüksek riskli davranışlar sergileyen çocuklar ile çalışılmaktadır.
ÇOOT, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, tepkisel bağlanma bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu ve bipolar bozukluk gibi çeşitli tanılara sahip çocuklarla birlikte uygulanabilinmektedir.
Çözüm odaklı oyun terapisini diğer terapilerden ayıran en temel özellik, terapi sürecinde bir amaç belirleyerek terapi sürecinde belirlenen hedef doğrultusunda çalışılmaktadır. Amaç bir davranışı olumlu olan davranışa çevirmektir ve seans süreci bu temelde ilerlemektedir.
Bir diğer ayıran özellik ise, çocuk ve terapist arasındaki diyaloglar tarafından yönetilmesidir.
Çözüm odaklı oyun terapisi, çocuğun direnci ve biricikliğine bağlı olarak ortalama 7-9 seans sürmektedir. Bu durum danışandan danışana değişiklik gösterebilmektedir.
Çözüm odaklı oyun terapisinde ele alınan temel kavramlar olumlu davranoşlar ve çözümleme deneyimidir. Çözüm odaklı oyun terapisi olumlu davranışı ortaya çıakrtarak danışanların kendi olanaklarını görebildiği bir süreç bulunmaktadır.
Diğer önemli nokta amacın net şekilde belirlenmesidir. ÇOOT’da amaç belirlenir ve terapi sürece amaç doğrultusunda ilerlemektedir.
Çözüm odaklı oyun terapisinde iyileşme süreci, belirlenen, çözülmesi gerektiği düşünülen amaç doğrultusunda çocuğun davranışlarında olumlu gelişmeler görülmesiyle meydana çıkmaktadır.
Kaynakça
Oyun Terapisinin Temelleri, Charles E. Shaefer, Çeviren, Uzman Psikolog Banu Tortamış Özkaya, Nobel Akademik Yayıncılık, 2. Basımdan Çeviri, 2017.
© 2023 Tüm Hakları Saklıdır.