Tik Bozukluğu

İçindekiler

Tik Bozukluğu nedir?

Tik bozuklukları genellikle çocukluk çağında başlayan motor ve /veya vokal tiklerin varlığı ile tanımlanmış nörogelişimsel bozukluklardır. Tikler, atipik nöro gelişimin veya geniş yelpazede biliş ve duygudurum sorunlarının varlığını işaret ederler.

Tik bozuklukları zaman zaman yatışıp alevlenebilen, başka psikolojik bozuklukların eşlik ettiğinin sıklıkla görüldüğü, bireyin yaşam kalitesini ve işlevselliğini olumsuz etkileyen, çoğunlukla uzun süreli seyreden nörogelişimsel bozukluklardır.

 

Tik Bozukluğunun belirtileri nelerdir?

Göz kırpma, omuz silkme, surat buruşturma, vb. motor tikleri ile boğaz temizleme, hırlama, havlama, burun çekme, küfretme vb. vokal tikler sıklıkla karşılaşılan belirtilerdir. Tik bozukluğu spektrumunun en uç noktasında yer alan Tourette Sendromu’nda ise bu motor ve vokal tikler bir arada bulunmaktadır. Yüz buruşturma, göz kırpma, burun çekme gibi tiklerin yanı sıra vurma, sosyal açıdan uyumsuz hareketler yapma, karşısındakinin kelimelerini tekrarlama vb. tikler de eş zamanlı olarak görülebilmektedir.

 

Tik Bozukluğu neden olur?

Tiklerin oluşma nedeni tam ve kesin olarak aydınlatılamamış olmakla birlikte birçok fizyolojik ve psiko-sosyal etkenlerden kaynaklanabilmektedir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir; genetik etmenler, tekrarlayan günlük yaşam stresleri, psikososyal travma, aşırı baskıcı ve kontrolcü ebeveyn tutumu, sevgi ve ilgi yoksunluğu, çocuğa yöneltilen sürekli eleştiri ve aşırı beklenti, kardeş kıskançlığı vb.

 

Tik Bozukluğu nasıl teşhis edilir?

Tik bozukluğu tanısı, değerlendirme ve klinik gözlem süreciyle konmaktadır. Belirli aralıklarla, genellikle boyun ve kafa bölgesinde oluşan tiklerin görülen en yoğun semptomları omuz silkme, göz kırpma gibi tiklerdir. Tourette Sendromu tanısı konulabilmesi için kişinin sahip olduğu tiklerin belirli bir süre devam etmesi gerekliliği söz konusudur. 

 

Tik Bozukluğu kimlerde daha sık görülür?

Erkek çocuklarında kız çocuklarına göre 2 kat daha fazla görülmekte ve genellikle ergenlik döneminde belirtilerde artış gözlenmektedir.

 

Tik Bozukluğunun ilk ortaya çıkışı hangi yaş gruplarında daha sık görülür?

Tik bozukluğunun ilk ortaya çıkışı genellikle çocukluk çağında olup 3-9 yaş arasında kafa sallama, göz kırpma, yüz buruşturma vb. motor tiklerle kendini göstermektedir. Şiddet ve sıklık 8-12 yaş arasında genellikle artmaktadır. 

 

Tik Bozukluğunun riskini arttıran faktörler nelerdir?

Kaygı, stres ve çevresel faktörler tik bozukluğunun artması için birer risk faktörü ve tetikleyicidir. Diğer yandan, sevilen ve ilgi duyulan aktivitelerle uğraşma hali, dikkatin belirli bir alanda toplanması da koruyucu faktörler olarak sayılabilir.

 

Tik Bozukluğunun çeşitleri nelerdir?

Tik bozuklukları üç başlık altında toplanmaktadır; Tourette sendromu, kronik motor/vokal tik bozukluğu, gelip geçici tik bozukluğu. Tikler; tipleri, anatomik yerleşim, sayı miktar, sıklık, süre ve kompleksite açısından sınıflandırılabilir. Ek olarak yoğunluk ve şiddet açısından da sınıflandırılabilirler. 

  1. Tip-cins: Motor- vokal veya bileşik 
  2. Anatomik yerleşim (tekil, çoğul) : Her zaman aynı anatomik bölgede gözlenen tik için tekil, farklı bölgelerde gözlenen tikler için çoğul kavramları kullanılabilmektedir. Kronik tik bozukluklarında tiklerin her zaman aynı bölge ile sınırlı kalmayıp farklı bölgelere de yayıldığı görülür. 
  3. Sayı (bir zaman dilimi içerisinde gerçekleşen tip/cins sayısı)
  4. Sıklık (Bir zaman dilimi içerisinde gerçekleşen sayı)
  5. Süre: Tikler genellikle kısa sürelidir. 
  6. Karmaşıklık (kompleksite) : Karmaşıklık, bir motor hareket ya da sesin kısa, anlamsız ani- beklenmedik parçalarından başlayıp daha uzun, karışık ve görünüşte amaçlıymış gibi gözüken kompleks tiklere dek uzanan geniş bir yelpazede değerlendirilmektedir. 

 

Basit Tikler: Hızlı, ani, kısa (Genellikle 1 saniyeden az süren), süreli, amaçsız ve genellikle bir veya birkaç kas grubunun dahil olduğu hareket ve/veya tekli, anlamsız seslerdir. 

Kompleks Tikler: Ani-beklenmedik, sırayla ve/veya aynı anda gelen, daha uzun süren, hareketler ve/veya anlamlı olabilen hece-kelimeler şeklinde ortaya çıkan seslerdir. Kompleks tikler genellikle tekrarlayıcı ve kompulsif doğadadır.  Tourette sendromu; motor ve vokal tiklerin birlikte görüldüğü sıklıkla çocukluk döneminde başlayan nörogelişimsel bozukluktur. Tikler günler ve haftalar içerisinde dalgalı biçimde seyreder.

 

Tik Bozukluğu tedavi yöntemleri nedir?

Psikoeğitim tedavinin ilk ve önemli bir basamağıdır, belirtilere karşı toleransı arttırmayı ve stresle başa çıkma becerilerini geliştirmeyi amaçlar. Psikoeğitim bireyin kendisine ve ailesine verildiği gibi öğretmen ve yaşıtlara da verildiğinde daha etkili olmaktadır.

Psikoterapi müdahale teknikleri olarak alışkanlığı tersine çevirme, bilişsel davranışçı terapiler, maruz bırakma ve yanıt önleme sayılabilir.

 

Tik Bozukluğu nasıl önlenir?

Tikler, kişi stresli olduğunda veya fiziksel olarak yorgun olduğunda şiddetlenme eğiliminde olabilirler. Bu nedenle şiddetinin kontrol altında tutulabilmesi için daha sakin bir yaşam, nefes egzersizleri, düzenli beslenme ve uyku önemli adımlardır. Bununla birlikte tik bozukluğu günlük işlevselliği etkilediği takdirde hekim kontrolü ile ilaç tedavisine başlanabilir.

 

Tik Bozukluğu ile daha sık görülen diğer patolojiler nelerdir?

Tik bozukluğu bulunan kişilerde yaşam kalitesine olumsuz etki eden bir unsur tiklerin şiddetidir. Bununla birlikte tik bozukluğuna eşlik eden bozukluklara obsesif kompulsif bozukluk, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, depresyon sayılabilir. Tik bozukluğu olan çocuklarda negatif kendilik algısı ve sosyal anlamda zayıflıklar görülebilir. Tik bozukluğu olan çocuklar yaşıtları tarafından içe kapanık, saldırgan ve daha az popüler olarak nitelendirilir. Tiklere bağlı olarak aile içi işlevsellik de olumsuz etkilenir. Tik bozukluğu olan çocuklarda birtakım akran sorunları da görülebilmektedir. Herhangi açıdan bir farklılığa sahip olmak çocuklar arasında dikkat çekicidir. Bu noktada tiklere sahip olmak çocuk için zorbalığa maruz kalma ve hedef olma riskini getirir. Tourette sendromlu çocuklar tiklerle birlikte kaygılı ve saldırgan tutumlar sergilediklerinden akranları için “kışkırtıcı kurbanlar” olarak görülebilir. Bazı çocuklar ise tiklerin bulaşıcı olabileceğini düşünüp tikleri olan çocuktan uzak durabilir ve bu konuyu alay mevzu haline getirebilir. Tiklerin meydana getirebileceği olumsuz fiziksel sonuçlar arasında kendine zarar verme, sakatlanma veya yaralanmalar sayılabilir. Tikler bireyin yaşam kalitesini, sosyal ve akademik işlevselliğini olumsuz etkiler. Tiklerin bireyin kişiler arası ilişkilerinde sorunlara sebep olduğu gözlenebilir. Tikler çoğu zaman tüm aile bireyleri için bakım, destek ve danışmanlık gerektirebilecek boyutta sıkıntılı ve yıkıcı olabilir.

 

Kurumumuzda Neler Yapıyoruz?

Çocuk ve Ergen Psikiyatri kliniğimizde tik bozukluğu şüphesiyle başvuran çocuk ve ergenlere öncelikle psikiyatrik muayene yapılmaktadır. Muayene sırasında hem klinik gözlem yapılmakta hem de tiklerin kaynağı olabilecek durumlar, kaygı ve korku unsurları keşfedilmektedir. Bunlara ek uzmanın ihtiyaç görmesi durumunda bazı testler de uygulanabilmektedir. Doktorumuz gerekli gördüğü takdirde ilaç tedavisine başlamakta bunun yanı sıra çocuğun/ergenin tiklerini tetikleyen psikolojik etmenlere göre uygun terapi ekolü ile çalışılmak üzere klinik psikolog ekibimize yönlendirme yapılabilmektedir.

 

Kaynakça

Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Temel Kitabı, Füsun Çuhadaroğlu Çetin (2008). Hekimler Yayın Birliği.

Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları, Aynur Pekcanlar Akay ve Eyüp Sabri Ercan (Ed.), Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği Yayınları. (2016) 

Tik Bozuklukları, Dr. Dilşad Foto Özdemir ve Dr. Fatih Ünal (2006). Turkiye Klinikleri J Pediatr Sci, 2(8).