Menü
Okul fobisi ve reddi, çocuğun yoğun bir kaygı veya korku nedeniyle okula gitmeyi reddetmesi olarak tanımlanabilir.
Okul fobisi olan çocuklar okula gitmek istemez, okula gittiğinde de ağlama/öfke krizleri yaşar, sınıfa girmek istemez, hemen okuldan ayrılıp ailelerinin yanına dönmek isterler.
Okul fobisi çocuklarda çeşitli psikosomatik belirtilerin görülmesine yol açabilir. Bunlar; ağlama, mide bulantısı, kusma, baş dönmesi, ishal, hızlı kalp atışı, terleme, titreme, baygınlık, baş ağrıları, sık tuvalet ihtiyacı, uykusuzluk gibi belirtilerdir. Psikosomatik belirtilere eşlik eden davranışsal belirtiler ise ağlama, küsme, saldırganlık ve inatçılık olarak sıralanabilir.
Bu kaygı ve korkunun kaynağı çoğunlukla ayrılık kaygısına bağlı olmakla beraber hatalı ebeveyn tutumları, olumsuz deneyimler, zorlu yaşam olayları ve okulla ilgili birçok etkene bağlı olabilir.
Küçük yaştaki çocuklarda genellikle anne veya anne rolündeki kişiden ayrılma korkusuyla karakterizedir. Ergenlerde ise sosyal fobi belirtileri ile kendini gösterir. Okula gitmek istememe nedenlerini belirlemek ve ifade etmek çocuğun kendisi için oldukça güç olabilmektedir. Bu nedenle tanı ve tedavi süreci için çok sayıda başka kaynaktan bilgi almak gerekmektedir. Bu kaynaklar öncelikle ebeveynler, öğretmenler ve okulun rehberlik birimidir. Farklı kaynaklardan alınan bilgiler doğrultusunda çocuğun okula gitmek istememe nedenleri keşfedilir ve bir okul fobisi olup olmadığı belirlenebilir.
Okul fobisi/reddi genellikle ilk kez okula başlayan çocuklarda görülüyor gibi düşünülse de farklı yaş gruplarında görülebilen bir durumdur. En sık görülen yaş aralığı 5-7 yaşlar ve 12-14 yaşlar olarak belirtilmiştir.
Okul fobisi okul yaşamının herhangi bir döneminde görülebilmektedir. İlkokul, ortaokul ve liseye başlama dönemleri gibi geçiş dönemlerinde, okula erken yaşta başlama durumunda, okul değişikliği yapıldığında veya eğitimin bitişine yakın dönemlerde daha yoğunlukla görülmektedir. Ergenlik döneminde, ilk ve orta çocukluk yıllarına göre daha fazla yaşandığını gösteren çalışmalar da mevcuttur.
Çocuğun bir ebeveynini veya bir yakınını kaybetmesi, yakın birinin hastane yatışının olması, ebeveynler arasında yoğun çatışmaların yaşanması, okulda akran zorbalığına maruz kalması veya öğretmeni/arkadaşları tarafından küçük düşürülmesi gibi durumlardan kaynaklanarak okul fobisi ve reddi gelişebilmektedir.
Kaza, hastalık, ameliyat gibi etmenler, okul veya sınıf değişikliği, ilkokul, ortaokul ve lise arasında geçiş dönemleri, arkadaş kaybı, akran zorbalığı, okulda fiziksel veya duygusal istismara maruz kalması, çocuğun bilişsel kapasitesini aşan yoğun ders ve ödev programı okul fobisi için risk oluşturan etmenlerdir. Bunların yanı sıra aileden sevilen birinin kaybı veya hastalanması, ebeveyn çatışmaları veya boşanması, ebeveynler tarafından fiziksel ya da duygusal istismara maruz kalmak, kardeş doğumu gibi ailevi faktörler de çocukta bir tehlike algısı ile yoğun kaygı oluşturabilmekte ve okul fobisi ve reddi için risk yaratabilmektedir.
Psikoterapi ve ilaç tedavisi okul fobisi için eş zamanlı veya ayrı ayrı kullanılabilen etkili tedavi yöntemleridir. Bilişsel davranışçı terapi, psikodinamik terapi gibi çeşitli terapi ekolleri veya özellikle ilk ve orta çocukluk dönemlerinde oyun terapisi, okul fobisinde etkin bir şekilde kullanılabilen yöntemlerdir.
Okula uyum sürecinde ebeveynler sabırlı olmalı ve çocuğa zaman tanımalıdır. İlk etapta ebeveynler okula çocukla birlikte gitmeli ve içeri kadar eşlik etmelidirler. Çocuk sınıftayken onu beklemek ve bu durumun bir süre bu şekilde devam ediyor olması çocuğun okulu güvenli bir yer olarak algılamasına yardımcı olur ve okul fobisini önlemek için önemlidir. Bununla birlikte okula alışma sürecinde ebeveynin çocuğu desteklemesi, takdir etmesi okula gittiği için ve çabası için çocuğu onurlandırması çok kıymetlidir.
Okul reddi, başka psikopatolojilerin belirtisi olarak görülebilmektedir. Kaygı bozuklukları ile okul reddi sıklıkla birlikte görülmektedir. Sosyal fobi, özgül fobiler, yaygın anksiyete bozukluğu, ayrılma anksiyetesi, anksiyete ile giden uyum bozukluğu sıklıkla okul fobisi ve reddi ile eş zamanlı görülen psikopatolojilerdir. Bunların yanı sıra panik bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu, depresif bozukluk, distimi (kronik depresyon), karşıt olma karşı gelme bozukluğu, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, özgül öğrenme güçlüğü de okul fobisi ile birlikte görülebilen bozukluklardır.
Çocuk ve Ergen Psikiyatri kliniğimizde okul fobisi ve reddi ile gelen çocuk-ergenlerle ve aileler ile görüşmeler ve değerlendirme yapılmakta ve gerekli görüldüğü takdirde psikolojik testler uygulanmaktadır. Gerekli değerlendirmelerin ardından söz konusu durumun temelinde yatan bir psikopatoloji belirlenirse, doktorumuz gerekli gördüğü takdirde ilaç tedavisine başlamaktadır. Çocuğun- ergenine özgü uygun terapi ekolü ile çalışılmak üzere klinik psikolog ekibimiz destek vermektedir.
Eğitim ve Gelişim Özellikleriyle Okul Çağı Çocuğu, Haluk Yavuzer (2018). Remzi Kitabevi.
Okul Öncesi ve İlkokulda Psikolojik Danışma ve Rehberlik, Zeynep Hamamcı ve Fulya Türk (2020). Nobel Akademik Yayıncılık.
Bir Büyüme Masalı: Okul Korkusu, Şebnem Soysal, Şahin Bodur (2004). Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 13(6), 234-236.
Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (2016). Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği Yayınları: 9.
© 2023 Tüm Hakları Saklıdır.