Menü
Özgül Öğrenme Güçlüğü (ÖÖG) zekâsı normal ya da normalin üstünde olan bireylerin standart testlere göre yaş, zekâ düzeyi ve aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda okuma, matematik ve yazılı anlatım düzeyinin beklenenin önemli ölçüde altında olmasıyla tanısı konulan bir bozukluktur. ÖÖG’nin 4 temel alanı vardır. Bunlar; disleksi, diskalkuli, disgrafi, dispraksi dir.
Disleksi, okuma, konuşma, heceleme ve telaffuzda zorluk; Diskalkuli, matematik alanında sayı ve sembol kavrama, rakamları yazma ve problem çözmede zorluk; Disgrafi, yazmada zorluk ve Dispraksi ise hareketi planlama, ince motor ve el-göz koordinasyon becerilerinde zorluk yaşamak olarak tanımlanmaktadır.
Özgül Öğrenme Güçlüğü olan çocuklarda görsel algı, işitsel algı ve dokunsal algı alanlarında zorluklar yaşayabilmektedirler.
Görsel algı alanında çocuk gördüğü nesne veya yazının şeklini veya yönünü algılamakta ve aktarmakta zorluklar yaşamaktadır. Harfleri veya sayıları dönmüş veya ters şekilde algılayabilir ya da o şekilde yazabilmektedir. P harfi ile b harfini, 6 rakamı ile 9 rakamını karıştırmak ve kelimeleri de tersten yazmak gibi eylemlerde bulunabilmektedirler. Okula başlandığında başlarda zorlanmalar yaşanması muhtemeldir fakat bu sorunların devam etmesi durumunda müdahalede bulunulması gerekmektedir.
İşitsel algı alanı söylenileni yanlış anlayabilir. Kelimelerin içindeki harfleri farklı duyabilir veya uzun komutlarda komutun tamamını anlayamadığı için eyleme çevirmekte zorlanabilmektedir.
Dokunsal algı alanında yaşanan zorluklar arasında öncelikli olarak gözlerini kapattığında dokunduğu nesneyi anlamakta ve algılamakta zorluk yaşayabilmektedir.
Okul öncesi dönem belirtileri en sık dil alanında görülmektedir. Eğer okul öncesi dönemde geç konuşma, yetersiz sözcük dağarcığı, nesneleri adlandırma/telaffuz etme zorlukları, temel sözcükleri karıştırma (altında/üstünde), sözcük/hece çevirme (kapı/pakı), harf/ses ilişkisinde güçlük yaşanıyorsa bunlar ÖÖG erken dönem belirtileri olabilir. Buna ek olarak, motor becerilerde güçlükler de erken dönem ÖÖG belirtileri olabilir. Örneğin bisiklete binme, ip atlama gibi koordinasyon güçlükleri, sakarlıklar, el tercihinde gecikmeler, kalemi hatalı tutmak, geometrik cisimleri hatalı çizmek gibi durumların iyi takip edilmesi gerekmektedir.
Okul öncesi dönemde teşhis edilmesi ve tedavi planının uygulanması çocukların akademik olarak daha az sorun yaşamasını sağlasa da bazen okul öncesi dönemde fark edilemeyerek okul başladıktan sonra özellikle 1. Sınıfta fark edilebilmektedir. Bu dönemde sınıf öğretmeni ve ebeveynlerin çocuğu iyi gözlemlemesi ve okul-aile iş birliğinin yapılması önemlidir. İlköğretim belirtileri arasında en sıklıkla görülen okuma becerisiyle ilgili güçlüklerdir. Bu dönemde bazı harflerin telaffuzu ve yazımını karışabilir (b/d, b/p, m/n, b/m), okuduğunu anlayamaz, okuması yavaştır ya da okumayı öğrenememiştir, harfin şekli ile sesi birleştiremez, okurken harf/sözcük atlar. Benzer hatalarla yazarken de karşılaşılaşılabilir. Yazarken harf/sözcüğü ters çevirir, kelimeleri, sayıları ters yazabilir, defterleri düzensizdir, satır atlar, sayfayı iyi kullanamaz.
Belirtiler arasında dikkat ve bellek sorunları da görülebilmektedir. Dikkatin kolay dağılması ve kısa süreli olması, konsantrasyon güçlüğü, aşırı hareketlilik ya da tam tersi çok yavaş hareket etme/konuşma da belirtilere eşlik edebilir. Bu dönemde çocukların seçici dikkat eğilimleri kafa karıştırıcı olabilmektedir. Örneğin çocuk tablette defalarca dinlediği yabancı dildeki bir şarkıyı öğrenip, okuma yazmayı öğrenemediği bir durumla karşılaşıldığında bunun sebebi daha parlak, daha renkli ve yüksek sesli uyaranların dikkatlerini daha çabuk çekmesidir.
Özgül Öğrenme Güçlüğü, okuma, yazma ve matematik alanlarında yaşanılan zorlukları kapsamaktadır. Bu alanlardan birinde, ikisinde veya hepsinde zorlukların yaşandığı görülebilmektedir. Özgül öğrenme güçlüğünün alt alanları bulunmaktadır. Bunlardan biri de “disleksi”dir. Disleksi okuma alanında yaşanan özgül öğrenme güçlüğüne verilen addır.
Disleksi, Özgül Öğrenme Güçlüğü ile aynı anlama gelmemekte fakat Özel Öğrenme Güçlüğü içerisinde okuma alanını karşılamaktadır.
Özel Öğrenme Güçlüğünün net ve belirli bir sebebi olmadığı bilinmektedir fakat bazı etmenlerin etkisi görülebilmektedir.
Bu etmenler arasında kalıtım, hamilelik dönemi, kimyasallar bulunmaktadır. Kalıtımsal olarak ÖÖG geçmişi olan ebeveynlerin çocuklarında ÖÖG görülme oranı daha fazla olmaktadır. Hamilelik döneminde alkol, uyuşturucu tüketimi, doğum esnasında erken veya geç doğum, fiziksel travma yaşanması, oksijen yetersizliği olası etmenler arasındadır. Çocuğun radyoaktif ışınlara, plastik ve kurşun gibi kimyasallara maruz kalması durumunda etkisi görülmektedir.
Özgül Öğrenme Güçlüğünün tanı süreci bir çocuk psikiyatristi tarafından çeşitli ölçme değerlendirmeler ve klinik gözlemlerle yürütülür ve tedavisinde çoğunlukla özel eğitim desteği sağlanır. Teşhis için okul öncesi dönemde gösterdikleri belirtilerin farkında olmak ve müdahaleleri yapıyor olmak önemlidir. Okul döneminde yaşayacakları sorunları öncesinden gelişimi için çalışıyor olmak hem okul yaşantısında yaşıtları ile arasında farkın azalmasını hem de okul döneminde kurduğu ilişkileri olumlu etkileyecektir.
Öğrenme bozukluğunun tedavisinde duruma aynı zamanda dikkat eksikliği bozukluğu eşlik ediyorsa ilaçlar dikkati sürdürme aşamasına büyük katkı sağlasa da tek başına etkili olmamaktadır. Bu çocukların eğitimleri okullardaki müfredatla ya da müfredatı takip eden evde alınan özel derslerle de sağlanamaz. Öğrenme güçlüğü yaşayan çocukların özel eğitim ve psikoterapi tekniklerinin kullanıldığı Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) kapsamına alınmasına gerekmektedir.
Aynı zamanda dikkat eksikliği dışında başka psikopatoloji olup olmadığı da değerlendirilip buna göre bütüncül bir tedavi düzenlenmelidir. Örneğin ayrıca kaygıları olan bir çocukta ÖÖG belirtileri daha ağır seyredebilir, bu durumda kaygıya yönelik de müdahaleler yapılması gerekir.
Özgül Öğrenme Güçlüğüne eşlik eden diğer psikiyatrik bozukluklar arasında, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, Davranım Bozukluğu, Karşıt Olma Karşıt Gelme Bozukluğu, İçe Yönelim Sorunları, Tik Bozuklukları ve Otizm Spektrum Bozukluğu bulunmaktadır.
Öğrenme güçlüğüne sahip bireylerin sağ beyinlerinin daha iyi çalıştığı bilinmektedir. Bu da onları daha yaratıcı, daha pratik, farklı düşünme becerilerine ve ilgi alanlarına sahip bireyler yapar. Sanat, spor, mimarlık, mühendislik alanlarına yatkın olabilirler. Bu alanlarda çok iyi bildiğimiz bazı isimler öğrenme güçlüğüne sahiptir. Örneğin Tom Cruise, Pablo Picasso, Agatha Cristie, Van Gogh, Leonardo da Vinci, Walt Disney, Einstein, Edison, Robin Williams vb.
Öncelikle çocuğun sürecinin kabul edilmesi gerekmektedir. Doğuştan gelen bir bozukluk olduğunu ve yaşadığı sorunlarda suçlanılmaması gerekmektedir.
Yalnızca okul başarısı konusunda söylemlerde bulunulmaması veya buna odaklanılmaması gerekmektedir. Bununla birlikte “çocuk hakkında diğer bilgiler nelerdir?” konusunda biraz gözlem ve inceleme yaptıktan sonra bunların da hem çocuk hem de öğretmen- arkadaş gibi çevrelere göstermek veya aktarmak önemlidir. Kendi hakkında genelleyici olumsuz söylemleri olduğu durumlarda olumlu yönlerini de vurgulanması ve desteklenmesi, az da olsa çaba sarf ettiğini gördüğünüzde bunun desteklenmesi mühimdir.
Zorlandığı alanlarda ona rol model olmak, etrafındaki davranışları gözlemleyebileceği ortamlar sağlamak gerekebilmektedir.
Etrafındaki kişiler ile kardeşleriyle veya arkadaşlarıyla karşılaştırmamak önemlidir. Her bireyin biricik ve özel olduğunu vurgulamak gerekir.
Özgül öğrenme güçlüğünün akademik anlamda başarı veya başarısızlık konusunda direkt bir etkisi olduğu gibi bununla birlikte sosyal hayatı, diğer insanlar ile ilişki ve iletişimi de etkilenmektedir. Sosyal anlamda destek olmak da mühimdir.
Çocuğun öğrenme konusunda ilerleyebilmesi adına da destek olmak, onunla birlikte günlük rutin olarak birlikte 10-15 dakika okuma etkinliği yapmak, rutin şekilde ders çalışmasını desteklemek faydalı olacaktır.
Amerikan Psikiyatri Birliği (2001) DSM-IV-TR Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı. Yeniden Gözden Geçirilmiş Baskı. Amerikan Psikiyatri Birliği. Washington DC, 2000’den çeviren E Köroğlu, Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
Korkmazlar Ü (2003) Okul Öncesi Dönemde Öğrenme Sorunlarını Tanımak. Okul Öncesi Eğitim: Sorunlar ve Çözümler Sempozyumu, Bildiri Metinleri, İstanbul: Özel Okullar Derneği Yayınları, 27-36.
Korkmazlar Ü, Sürücü Ö (2007) Öğrenme Bozuklukları. Çocuk Ruh Sağlığı içnde. Ed. A.Aysev ve Y. Ankara.
Korkmazlar Ü (2009) Özel Öğrenme Bozukluğu/Güçlüğü ve Özel Eğitim. II. Eğitim Psikolojisi Sempozyum Bildirileri Kitabı, s: 117-132, 18-19 Nisan 2009. Kültür Üniversitesi Yayınları.
Toros F., Torun Ş. (2021) Özgül Öğrenme Bozukluğu. Akademisyen Kitabevi.
Evde ve Okulda Disleksi, Dr. Figen Şen Kösem ve Serpil Bakacak, Nobel Tıp Kitabevleri (2018)
© 2023 Tüm Hakları Saklıdır.