Çocuklarda Uyku Sorunları

Çocuklarda Uyku Sorunları nedir?

Uyku, çocukların biyolojik ve psikolojik gelişimi açısından önemli bir yere sahiptir. Çocuklardaki uyku problemleri uykuya dalmakta zorluk, uykuyu sürdürememe, gece uyanmaları veya gündüz uyuklama, sürekli uyku hali şeklinde görülebilmektedir. Bunun yanı sıra fiziksel problemlerle bağlantılı olarak uyku apnesi, uyurgezerlik gibi uyku problemleri görülebilmektedir.

Çocuklarda Uyku Sorunları belirtileri nelerdir?

Uykusuz kalmak, gün içinde uyuma isteği, gece uykuya dalmaya karşı direnç ile gözlemlenebilmektedir.

Uyku problemleri çocuklarda; sakarlıklar ve kazalar, davranış problemleri, duygusal problemler, hafıza, konsantrasyon ve öğrenme sorunları, akademik sorunlar gibi problemlere yol açabilmektedir.

Çocuklarda Uyku Sorunları neden olur?

Çocuklarda uyku problemlerinin görülmesi fiziksel rahatsızlıklar, kronik rahatsızlıklar, mizaç, genetik yatkınlık, duygusal problemler (kaygı, korku, stres, güvensizlik, travma gibi), gelişimsel problemler (zekâ geriliği, gelişimsel gerilik gibi), anne ve baba psikopatolojisi, ebeveyn tutumu, ebeveyn-çocuk etkileşimi, uyku düzeni, uyku saatlerinin veya uyku yerinin değişimi gibi nedenlerden kaynaklanabilmektedir.

Çocuklarda Uyku Sorunları kimlerde daha sık görülür?

Uyku düzeni bozulan, aile içinde sorunlar yaşayan, ebeveyn ile ilişkilerinde sorunlar yaşayan, duygusal olarak problemler yaşayan, sağlık sorunları yaşayan çocuklarda görülebilmektedir.

Çocuklarda Uyku Sorunlarının ilk ortaya çıkışı hangi yaş gruplarında daha sık görülür?

Uyku sorunları yaş gruplarına göre farklı türlerde ortaya çıkabilmekle birlikte genellikle ilk 2 yılda uykuda sorunlar yaşanmaktadır. 

Çocuklarda Uyku Sorunları hangi durumlarda ortaya çıkar?

Uyku düzeninin bozulduğu durumlar, aile içi sorunlar, ebeveyn tutumu, ebeveyn-çocuk ilişkisi, çocuklarda zor mizaç özellikleri, astım kolik sancılar, reflü, gece beslenme, diş gıcırdatma, hiperaktivite bozukluğu, akut üst solunum yolu enfeksiyonları, duygusal problemler örneğin kaygı, korku, stres uyku sorunlarını ortaya çıkartabilmektedir.

Aynı zamanda Anksiyete bozukluklarında, depresyonda da uyku sorunları görülebilmektedir. 

Çocuklarda Uyku Sorunlarının riskini arttıran faktörler nelerdir?

Ebeveynlerde görülen tutum ve sınır problemleri uyku sorunlarını besleyebilmektedir. Sınır konulmadığında ya da aşırı izin verici bir tutum sergilendiğinde uyku problemlerinin devam etmesi için zemin hazırlanmış olabilir. 

Gün içinde yaşadığı deneyimlerin çocuk üzerinde olumsuz etkilerinin olması ve fark edilmemesi riski arttırmaktadır.

Altta yatan başka psikopatolojiler de uyku sorunlarına neden olabilmektedir. 

Çocuklarda Uyku Sorunlarının çeşitleri nelerdir? 

• Uyku Apnesi: Uyku apnesi burun ya da ağızdan alınan havanın alınamaması durumudur. Uyku apnesi horlama, nefes darlığı, tıkanma, uykunun sıklıkla bölünmesi gibi belirtiler vermektedir. Bu durum çocuklarda gelişimsel problemler, alt ıslatma, davranış problemleri, dikkat problemleri, öğrenme sorunları, hiperaktivite ve gündüz uyku hali gibi durumlara yol açabilmektedir. Kilo kontrolünün sağlanması, alerjik durumların kontrol altına alınması, geniz eti gibi nefes almayı etkileyecek durumların kontrolünün yapılması uyku apnesi açısından önemlidir.
• Gece Terörü: Gece teröründe çocuk uykudan aniden korkuyla, ağlayarak, bağırarak uyanır. Genellikle görülen rüya hatırlanmaz. Eğer çocuk gece terörü yaşıyorsa bu sırada kendine zarar vermemesi için odasında ve evde gerekli önlemlerin alınması önemlidir. Ayrıca düzenli uyku rutininin oluşturulması önemlidir.
• Kabuslar: Kabuslar stres, kaygı, korku, yaşamsal değişiklikler, travmalar gibi duygusal problemlerden kaynaklanabilmektedir. Bunların dışında ateşli hastalıklar sırasında da görülebilmektedir. Sıklığının altı ay sürmesi durumunda profesyonel yardım almak önemlidir.
• Uyurgezerlik: Uyurgezerlik ve diş gıcırdatma gibi problemler çocuklarda sıklıkla görülebilen problemlerdir. Çocuğun kendine zarar vermemesi için gerekli önlemlerin alınması önemlidir.
• Narkolepsi: Kontrol edilemeyen, çok uzun sürebilen gündüz uykusudur. Çocuk bir anda yemek yerken ya da konuşurken uykuya dalabilir ve çok uzun saatler uyuyabilir.
• Huzursuz Bacak Sendromu: Bacaklarda oluşan karıncalanma ve ağrı hissidir. Hastalar ağrı ve karıncalanma hissinden kurtulmak için sürekli olarak bacaklarını hareket ettirme ihtiyacı hissederler. Bu durum gece boyunca devam edebilir.

Çocuklarda Uyku Sorunlarının tedavi yöntemleri nedir?

Uyku problemlerine yol açabilecek fiziksel problemlerin tespiti için gerekli yönlendirmeler yapılır. Eğer fiziksel bir sebep yoksa, uyku bozukluğuna yol açabilecek kaygı, depresyon, travmatik olaylar gibi duygusal problemler tespit edilir. Çocuklarda uyku bozukluğuna yol açan duygusal problemler için oyun terapisi ve diğer terapi yöntemleri kullanılır. Uyku düzeni ile ilgili problemlerde ailenin ev ortamında yapabileceği düzenlemeler ile ilgili yönlendirmeler yapılır.

Çocuklarda Uyku Sorunları nasıl önlenir?

Ebeveynlerin uykuya dair bilgisinin artması, yaş grubuna göre gerekli ve yeterli uyku aralığının biliniyor olması önemlidir. Her yaş grubunun uyku süreleri, gece ve gündüz uyku dağılımı farklılaşmaktadır. Farkında olarak, gerekli ve yeterli uyku sağlandığından emin olunması gerekir.

Uyku zamanına yakın uykuya geçişi kolaylaştıracak odanın hazırlanması önemlidir. Uyku için hazırlanılması, uykuyu bölebilecek gıdaların öncesinde yedirilmemiş olması, uyku zamanında tutarlı ve net tavır sergilemek, olumsuz çevresel faktörlerin ortadan kaldırılması ve azaltılması gerekmektedir. 

Uyku zamanında sakinleştiren ve gevşemeyi sağlayan masal, ninni, müzik veya lambalar ile desteklenmesi faydalı olacaktır.

Uykudan uyanma, uyurgezerlik gibi durumlarda çocuğun uyandığında kendine zarar verebilecek objelerin etrafta bulunmaması gerekmektedir.

Çocuklarda Uyku Sorunları ile daha sık görülen diğer patolojiler nelerdir?

Uyku problemleri yaşayan çocuklarda, depresyon, kaygı, otizm spektrum bozuklukları, davranış problemleri, duygusal problemler, dikkat sorunları, öğrenme sorunları eşlik edebilmektedir.

Kurumumuzda neler yapıyoruz?

Merkezimizde uzmanlarımız uyku sorunları ile gelen çocuklar/ergenler ve aileleri ile görüşmekte, yapılandırılmış formlar ile ebeveynlerden ve öğretmenlerden bilgi alarak tedavi sürecine başlanmaktadır. İhtiyaç durumunda başka branşlarla da konsultasyon yapılmaktadır. Tedavi süreci psikiyatristimiz tarafından gerekli görüldüğü takdirde uygulanan ilaç tedavileri ve/veya klinik psikologlarımız tarafından uygulanan  psikoterapileri içermektedir. 

Kaynakça

Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları. Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği Yayınları: 9. (2016)

Çocuğum Neden Uyumuyor? Sarah Ockwell-Smith. Doğan Kitap. (2015).