Çocuk ve Ergenlerde Obsesif Kompulsif Bozukluk (Takıntılar)

Obsesyon ve Kompulsiyon nedir?

Obsesyonlar (takıntı, düşünce), zorlayıcı ve istenmeyen karakterde, tekrarlayıcı düşünce, dürtü veya imgelerdir. Kompulsiyonlar (zorlantı, davranış) ise kişinin ya obsesyona bir cevap olarak ya da kuralcı bir şekilde yapmak zorunda hissettiği tekrarlayıcı davranış ya da zihinsel eylemlerdir (APA, 2013). 

OKB’de takıntılar rahatsız edicidir, karşı konmak istenir ve günün çoğunluğunu harcar. Bu noktada halk arasında kullanılan anlamına göre farklılık gösterir. Yanı sıra bazı yaşlar için normal kabul edilen takıntılı davranışlar da vardır. 

Başlangıç yaşı genellikle 9-10’dur. Görülme sıklığı ergenlik öncesi erkeklerde iki kat fazla iken ergenlik sonrası bu oran eşitlenir. 

Çocuk ve ergenlerde en sık görülen obsesyon türleri nelerdir?

• Kirlenme 
• Şüphe/kuşku: Eylemleri yaptıklarını bilseler de şüphe duyarlar. Yaptıklarından emin olamazlar. 
• Saldırganlık: Birine ya da kendilerine zarar vereceklerinden şüphelenirler. 
• Bulaşma: Kir, çamur, mikrop, yağ gibi şeylerin bulaşabileceğini düşünürler. 
• Simetri: Eşyaların belirli bir yerde, eşit bir şekilde durmasını isterler. 
• Dini obsesyonlar 
• Sevdiklerine kötü bir şey olacak düşüncesi 

Çocuk ve ergenlerde en sık görülen kompulsiyon türleri nelerdir?

• Yıkama 
• Temizleme 
• Tekrarlama 
• Yeniden yapma 
• Kontrol kompulsiyonları 
• Sayma 
• Biriktirme 
• Obsesyonu olmayan kompulsiyonlar da vardır. Bunlar çocuğun içsel süreçlerin ifade etme becerisinin gelişmemesiyle bağlantılıdır. Dokunma kompulsiyonlarıdır ve tik bozukluğu olan çocuklarda görülür. 

Çocuklarda ve ergenlerde OKB belirtileri nelerdir? 

Erken yaşlarda çocuklar belirtilerini anlatmakta zorlanırken ilerleyen yaşlarda bu durumdan çekinebilirler. Takıntılardan utandıkları için belirtilerini doğrudan söyleyemeyebilirler. Takıntılar üzerinde uzun süre harcama, işlevsellikte düşüş, sosyallikten uzak durma, akademik başarıda düşüş gözlemlenebilen belirtilerdir. 

OKB neden olur?

OKB, nörobiyolojik bir sorundur ve nedeni genler, nörokimyasal değişiklikler, beyindeki yapısal değişiklikler olabilir. Yaşanan stresli bir olay da OKB’yi nadiren tetikleyebilir. 

Çocuklarda ve Ergenlerde OKB tanısı nasıl konulur? 

Klinik görüşme sayesinde tanı konulur. Bu süreçte çocuk/ergen ve aile değerlendirilir. OKB için olan ya da OKB maddesi içeren ölçekler uygulanıp değerlendirilebilir. 

Çocuklarda ve Ergenlerde OKB’ye eşlik eden hastalıklar nelerdir?

OKB tanısına eşlik eden ruhsal bozuklukların oranı %66-100 olarak tespit edilmiştir ve en sık eşik eden bozukluklar şunlardır: anksiyete bozuklukları, depresif bozukluk, tik bozukluğu ve dehb. En çok gözüken anksiyete bozukluğu ise ayrılık anksiyetesi bozukluğudur. Depresif bozukluk, en çok ergenlik ve genç başlangıçlı grupta gözükür. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun OKB’li çocuklarda gözükme olasılığı da yüksektir. 

Çocuklarda ve Ergenlerde OKB tedavisi nasıl olmalı? 

Bilişsel davranışçı terapi, psikoterapi ve ilaç tedavisi en çok kullanılan ve en etkin çözüm yollarındandır. Bilişsel davranışçı terapide çocuklar, düşünceler ve zorlantılara karşı yeni yollar öğrenir. 

Alıştırma ve tepki engelleme yöntemleri kullanılabilir. Sorma, tekrar yapma gibi törensel davranışlar karşısında çözüm olarak törensel davranışların yapılmamaya çalışılmalı ya da sıkıntı hissi azalana kadar eşlik eden gerginliğin üstesinden gelinmelidir.

OKB’nin tanı ve tedavi sürecinde aileler nasıl davranmalı? 

Aileler, çocuğunun klinik yardım almasını sağlamaya çalışmalı ve tedavinin devamı için çocuğunu desteklemeli, motive etmeli. Takıntılar ve problemler yargılanmamalı, anlayışlı bir şekilde karşılanmalı. Anlayışla yaklaşmak için OKB ile ilgili bilgi eksikliği varsa giderilmeye çalışılmalı. Obsesyon ve kompulsiyonlara değil çocuğa destek olunmalı.

Kliniğimizde neler yapılmaktadır?

Merkezimize takıntı sebebiyle başvuran çocuk ve ergenler ve aileleri ile görüşmeler yapılmakta ve gerekli görüldüğü takdirde psikometrik, projektif testler uygulanmaktadır. Gerekli gördüğü takdirde ilaç tedavisine başlanılmakta ve psikoterapi süreci başlanmaktadır. 

Kaynakça

Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (2016). Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği Yayınları: 9.

American Psikiyatri Birliği (APA). Psikiyatride Hastalıkların Tanımlanması ve Sınıflandırılması El Kitabı, yeniden gözden geçirilmiş dördüncü baskı (DSM-IV-TR). (çeviri ed. E Köroğlu) (2000). Hekimler Yayın Birliği.