Menü
Enürezis, çocuğun alt ıslatmasına, çişini tutamamasına verilen isimken; enkoprezis ise çocuğun kaka kaçırması, kakasını tutamamasına verilen isimdir. Genel olarak Dışa Atım Bozukluğu olarak adlandırılmıştır. Dışa atım bozuklukları çocuğun ve ailesinin hayat kalitesini belirgin biçimde düşüren ve küçük yaşlarda görülme sıklığı daha fazla olan bozukluklardır.
Alt ıslatma ve kaka kaçırma doğuştan itibaren var olabileceği gibi sonradan da görülebilmektedir.
Enürezis, beş yaşından büyük çocuklarda görülen herhangi bir fizyolojik neden olmadan ortaya çıkmaktadır. En az üç ay boyunca haftada iki ya da daha çok kez tekrarlayıcı biçimde yaşanıyor olması ve çocuğun gündelik hayattaki işlevselliğinde belirgin şekilde bozulmaya sebep olmaktadır.
Enkoprezis, dört yaşından büyük çocuklarda herhangi bir fizyolojik neden olmadan, en az üç ay süreyle ayda en az bir kez tekrarlayıcı biçimde dışkı kaçırma ya da dışkının uygunsuz yerlere yapılması olarak ortaya çıkmakta ve çocuğun gündelik hayattaki işlevselliğinde belirgin şekilde bozulmaya sebep olmaktadır.
Enürezis ve enkoprezisin biyolojik ve psikolojik nedenleri bulunmaktadır.
Biyolojik olan nedenleri arasında; kalıtım, hormonal sorunlar, idrar yolları enfeksiyonları, kabızlık, ishal, düz kas hastalığı, anal bölgede darlık, derin uyku ve gelişimsel sorunlar (kas ev sinir sistemi) bulunmaktadır. Çocuğun doğuştan itibaren sinir ve kaslarının kontrolünde yaşadığı sorun kaynaklı görülebilmektedir. Sinir ve kasların gelişiminin yavaş olan çocuklar, çiş veya kaka tutmakta sorun yaşayabilmektedirler.
Psikolojik nedenler arasında tuvalet eğitiminin eksik ya da yanlış verilmiş olması, ebeveyn ve çocuk ilişkisinde ebeveynin tutumu (aşırı izin verici tutum ve otoriter tutum), aile içinde yaşanan stres, çevreden gelen stres ve baskı bulunmaktadır.
Çocuğun sürekli olarak alt ıslatması veya kaka kaçırması durumunda herhangi bir biyolojik nedenin olmadığı anlaşıldığında, çocuğun ve ailenin hayatında işlevselliği olumsuz etkilediği gözlemlendiğinde teşhis edilmektedir.
İhmal ve istismar, yetersiz sıvı alımı, aniden gerçekleşen kaos veya alışılmadık bir durum, fiziksel olarak hareketin eksikliği, ev dışında başka bir tuvaleti kullanmayı reddetme, kabızlık öyküsü, yetersiz ve eksik tuvalet eğitimi alınması durumlarıyla karşı karşıya kalan çocuklarda daha sık ortaya çıkabilmektedir.
Enürezis, 5 yaşından itibaren görülen alt ıslatma sorunu olan çocuklarda; enkoprezis ise 4 yaşından itibaren kaka kaçırma sorunu yaşayan çocuklarda görülmektedir.
İhmal ve istismar, yetersiz sıvı alımı, çocuğun hayatında yaşanan aniden gerçekleşen kaos veya alışılmadık bir durum, fiziksel olarak hareketin eksikliği, ev dışında başka bir tuvaleti kullanmayı reddetme, kabızlık öyküsü durumlarında ortaya çıkabilmektedir.
Enürezis ve enkoprezis sorunu yaşayan çocuklar, anne baba veya otorite sağlayan kişiye karşı inatlaşma ve karşı gelme sorunları yaşayabilmektedir. İnatlaşarak karşı gelirken aynı zamanda suçluluk ve utanç duygularını da yaşamaktadırlar. Alay edilmesi, eleştirilmesi, aşırı titizlik ve temizliğe maruz kalınması, ebeveynler tarafından otorite sağlanması, cezalandırma ve olumsuz yaptırımlarda bulunulması sorunların artmasına neden olan etmenlerdir.
Sorunun başlangıç biçimine göre çocuk doğumdan itibaren idrarını tutmayı hiç öğrenemedi ise birincil (primer) EN, zorlayıcı bir yaşam olayına bağlı olarak ortaya çıkmış ise ikincil (sekonder) EN olarak adlandırılır.
Sadece gece uykularında idrar kaçırma durumu Enürezis Nokturna (EN) olarak isimlendirilirken, gündüz uyanıkken idrar kaçırma Enürezis Diurna (ED) olarak adlandırılır. Enürezis Kontinuum (EK) hem gece hem gündüz idrar kaçıran çocuklar için kullanılır.
Psikiyatrik tedaviye başlanmadan önce biyolojik bir etmen olmadığından emin olmak adına çocuk hekimine başvurulması gerekmektedir. Biyolojik olarak herhangi bir rahatsızlık teşhis edilemediği durumda psikiyatrik tedavi başlamaktadır. Tedavi sürecinde psikoeğitimler ve davranışçı müdahaleler kullanılmaktadır. Çocuğun ve ebeveynlerin psikoeğitim ile tuvalet eğitimini tamamlaması ardından çocuğun sorumluluk alması üzerinde durulmaktadır. Takvim tutulması ve davranışın takibi sağlanır. Gerekiyorsa ilaçlı tedavi yapılmaktadır.
Risk faktörleri arasında bulunan ailede ve çevrede yaşanan sorunlar, gerginliklerin giderilmesi de tedavi sürecine katkı sağlamaktadır.
Psikolojik tedavinin yanında beslenme sürecine dair de değişiklikler yapılarak tedavi süreci desteklenmektedir. Enkoprezis’te liften zengin diyet ve laksatifler kullanılmaktadır.
Ebeveynlerin çocukların davranışlarını gözlemlemesi birincil adım olmaktadır. Hangi durumlarda ve mekanlarda alt ıslatma veya kaka kaçırma olduğuna dair genel bilgileri toplayarak o alanlarda destekleyici bir tutum ile yaklaşılması gerekmektedir.
Gece uykusunda alt ıslatma sorunu yaşanıyorsa, uykudan önce sıvı tüketme konusunda dikkat edilmelidir. Çocuğun yatmadan önce tuvalete gitmesi ve gece 1-2 kez tuvalete kaldırılması hatta ortalama olarak hangi saatlerde altını ıslattığı fark edildikten sonra o saatlerde tuvalete götürmek etkili olacaktır.
Altını ıslatan veya kaka kaçıran çocuğun her zaman altının temiz olması, her defasında üstünün değiştirilmesi, uykuda alt ıslatma oluyorsa her seferinde çarşaf değiştirilmesi ve yatağın altına muşamba gibi ürünlerin konulmaması gerekmektedir.
Alt ıslatma veya kaka kaçırma durumlarında temizlerken çocuğu suçlayıcı konuşulmaması, utandırıcı cümleler kurulmaması, ceza uygulanmaması önemlidir.
Altını ıslatmadığı veya kakasını kaçırmadığı günler sayılmalı, takvim tutulmalı ve ödüllendirilmelidir.
Otizm, Mental Retardasyon, Obsesif Kompulsif Bozukluk, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ve Öğrenme Bozukluğu, Enürezis ve Enkoprezis ile sık görülen diğer patolojilerdir.
Çocuk ve Ergen Psikiyatri kliniğimizde uzmanlarımız alt ıslatma ve kaka kaçırma sorunları ile gelen çocuklar/ergenler ve aileleri ile görüşmekte, durumun nedenlerini anlamakta, çocuk ile bireysel çalışmalar, ebeveynler ile tutum çalışmaları yapılmaktadır. Gerekli görüldüğü takdirde ilaç tedavileri uygulanmaktadır.
Çocuk ve Ergenler için Bilişsel Davranışçı Terapi, Eva Szigethy, John R. Weisz ve Robert L. Findling (2019). Ema Tıp Kitabevi.
Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (2016). Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği Yayınları: 9.
© 2023 Tüm Hakları Saklıdır.